پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

گرچه بسیاری از دولت‌ها با شعار آوردن پول نفت در سفره ایرانیان روی کار آمدند، اما آن‌طور که افراد مطلع می‌گویند، اکنون این درآمد‌های نفتی یا سر از جیب مافیای نفتی درمی‌آورد یا به چین و برخی آقازاده‌ها می‌رسد. آسیبی که از آن تعبیر به کاسبی تحریم می‌شود. غلام‌علی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده ادوار مجلس مدعی است که ایران نفت خود را ۳۰ درصد زیر قیمت جهانی به چین می‌فروشد و مابه‌ازای ۷۰ درصدی هم که قیمت‌گذاری می‌کند، ارزی وارد کشور نمی‌شود. ۹ درصد از پول هر محموله نفتی که توسط کشتی‌ها صادر می‌شود به جیب آقازاده‌ها می‌رود و آن‌ها علنا از تحریم تغذیه می‌کنند. محمود خاقانی، کارشناس انرژی، در رابطه با مافیای نفتی عنوان کرده بود که در جریان تغییر دولت هشتم به نهم، رئیس دولت نهم (احمدی نژاد) علنا اظهار داشت که در نفت یک مافیایی وجود دارد. اما بعدا، وزیر نفت دولت دهم این ادعا را رد کرد و اظهار نمود که مافیایی وجود ندارد. وزیر نفت دولت یازدهم نیز اذعان کرده بود که مافیای بسیار گردن کلفتی در نفت مستقر شده و جلوی هر ابتکاری را می‌گیرد و دنبال منافع کوتاه‌مدت خود است. به نقل از یکی از نمایندگان مجلس یازدهم، روزانه ۴ میلیون تن ال پی جی در صنعت نفت توسط مافیا برداشت می‌شود. مافیا علنا از تحریم‌ها استفاده می‌کند و سود می‌برد.

بعد از تشدید تحریم‌های نفتی آمریکا در سال ۲۰۱۹، پالایشگاه‌های بزرگ دولتی سینوپک و پتروچاینا که زمانی مشتریان اصلی نفت ایران بودند و در میادین نفتی کشور سرمایه‌گذاری کرده بودند از اواخر سال ۲۰۱۹ و پس از پایان معافیت‌های تحریمی آمریکا خرید نفت از ایران را متوقف نموده و از آن زمان جریان ورودی نفت ایران به چین با کاهش شدیدی روبرو شد. در ادامه پالایشگاه‌های کوچک و مستقل چینی که به قوری معروف هستند و با سیستم مالی جهانی مبتنی بر دلار مواجه نبوده و همچنین نیازی به همکاری با شرکت‌های غربی در زمینه فناوری ندارند، به مشتریان نفت ایران تبدیل شدند که به مرور حجم صادرات نفت ایران به چین افزایش یافت. به گفته تاجران چینی، هم‌اکنون بیش از ۴۰ پالایشگاه مستقل چینی، نفت ایران را فرآوری می‌کنند و از آنجا که تخفیفی که چینی‌ها روی نفت سبک ایران دریافت می‌کنند حتی از تخفیف نفت روسیه هم بیشتر است، آن‌ها در وهله نخست متقاضی نفت ایران هستند. بر اساس محاسبات رویترز، چین با خرید بی‌سابقه نفت از کشور‌های تحریم‌شده از سوی غرب، یعنی روسیه، ایران و ونزوئلا، در سال جاری نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار پس‌انداز کرده که سود این کشور از نفت ایران بیش از ۴ میلیارد دلار بوده است.

اِعمال تحریم‌ها علیه ایران به ویژه در حوزه انرژی باعث از دست رفتن درآمد‌هایی برای دولت شد که به ناچار روش‌هایی مانند مالیات ستانی و... جایگزین آن شد. آنچه که اهمیت دارد، کنار نهادن داستان سرایی‌های موافق و مخالف بوده و باید تاریکخانه نفتی کشور با سوت زنی‌های موثر، اندکی شفاف‌تر گردد. سوت زنی درخصوص قرارداد‌های نفتی، وضعیت فروش و درامد‌ها، اولویت دهی به پروژه‌های خاص، اهمال، قصور، تقصیر و ترک فعل‌های بوجود امده منجر به زیان ملی و غیره. در سال گذشته محمود خاقانی سوالات زیادی از مجوز‌های متعدد فروش نفت توسط نهاد‌های خاص مطرح کرد. از ورود نیرو‌های مسلح به بازار فروش نفت انتقاد کرد و بیان داشت که سرنوشت کشور‌های مصر و سودان و حاکمیت ژنرال‌ها را از نظر دور نکنیم. چرا که ایجاد بازویی برای فروش نفت و جابجایی پول‌های کلان نفت، کارکرد نیرو‌های مسلح را ممکن است تغییر دهد. هرچند که برخی منتقدین معتقدند که حرف‌های بعضا درست محمود خاقانی دارای گرایشات سیاسی بوده و سوگیری آشکار به دیدن فساد در دولت‌های راست و نادیده گرفتن فساد‌ها در دولت‌های چپ دارد. وی در سال گذشته با انتقاد از یک تصمیم که به نیروی انتظامی سهمیه فروش نفت و مجوز واردات ماشین داده‌شده، مدعی شده بود که ما در این بازار، تنها یک خریدار اصلی داریم که آن هم چین است؛ اما در همین شرایط، این فروشنده‌های متعدد در رقابت با یکدیگر، قیمت‌های شان را فقط ارزان‌تر می‌کنند! همان بلایی که در سال‌های گذشته در عربستان و در قالب فروش سهمیه نفت شاهزادگان و متضرر شدن شرکت آرامکو اتفاق افتاد و بساتش را جمع کردند. خاقانی بیان داشته بود که حتی در برنامه هفتم عنوان شده که بخش بالادستی صنعت نفت به چند شرکت خاص داده شود که آن‌ها هم جزء نهاد‌های فراقانونی اقتصادی هستند! می‌بینیم که حتی نفتی که زیر زمین است و تاکنون می‌گفتیم این انفال است در برنامه هفتم به فراموشی سپرده شده است. خاقانی در سال پیش در پاسخ به جوابیه وزارت نفت گفته بود که چرا کسی نمی‌پرسد که توسعه فرودگاه امام خمینی، تحت چه شرایطی با قرارداد ۲.۵ میلیارد یورویی با یک شرکت چینی ناشناخته بسته شده است! چرا در ازای پول نفت کشورمان، هر گونه کالا و خدمات بنجل دیگر کشور‌ها را به کشور پذیرا هستید! چین، نه تنها پول نفتی به ما نمی‌دهد بلکه مصالح مورد نیاز برای ساخت این فرودگاه، از سنگ کف تا سنگ توالت، را نیز وارد می‌کند! آش آنچنان شور شده که وزیر ورزش در همین دولت نیز اعلام کرد «چینی‌ها به جای پول نفت، ورزشگاه می‌سازند که نه تنها هیچ کمکی به بهبود وضعیت معیشت مردم نخواهد کرد، بلکه هزینه‌های نگهداری آن هم باری اضافه بر دوش مردم خواهد شد، درحالیکه امروز پول نگهداری درست ورزشگاه آزادی را هم نداریم، بهتر است نیروگاه و پالایشگاه بسازید!» وی همچنین مدعی شده بود که متاسفم که اکنون، همه ارکان کشور ما، سیاسی شده است. یک باند و گروه سیاسی، با افکار ویژه به دلیل اینکه توانسته‌اند در بخش‌های نظامی، امنیتی و قضایی جایگاهی برای خود داشته باشند، همه مسائل را در راستای اهداف خود، سیاسی کرده اند. خود تحریم‌ها و دور زدن تحریم‌ها یک مسئله است و ضرر‌های ناشی از فساد‌های احتمالی و پنهانکاری‌ها یک مسئله بشدت مخرب تر.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: گروهی با نام دور زدن تحریم می‌گویند جاده را باز نکنیم ما جاده فرعی ساختیم و روزانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را می‌برند. ما پرسیدیم به چه قیمتی می‌فروشید؟ ۱۵ تا ۳۰ دلار در هر بشکه و میانگین ۲۰ دلار در هر بشکه تخفیف می‌دهند. وقتی سوال می‌کنیم نفت را با چه قیمتی می‌فروشند؛ می‌گویند این‌ها محرمانه است، پول به کدام حساب واریز می‌شود؟ می‌گویند امریکا بانک را تحریم کرده، اما پول‌ها برمی‌گردد. از چه طریقی برمی‌گردد؟ می‌گویند: صرافی‌ها؛ صرافی‌ها متعلق به چه کسانی است؟ محرمانه است. بخش عمده پول کجاست؟ همه در یک کشور است. آن کشور پول را می‌دهد؟ خیر، فقط می‌توانیم کالا وارد کنیم. کالا را چه کسی وارد می‌کند؟ بازهم نمی‌گویند و.. سوال اینجاست که این کاسبی است یا مدیریت تحریم؟ این فساد و رانت آشکار ضد امنیت ملی است یا حفظ محرمانگی منجر به تقویت امنیت ملی؟

تجارت نفت بین ایران و چین به‌دلیل وقفه در ارسال برخی محموله‌های نفت سبک و اصرار تهران بر افزایش قیمت‌ها در مسیر کاهشی افتاد. این افت صادرات حدود ۱۰درصد از واردات نفت‌خام چین از ایران را تحت تاثیر قرار داده است؛ به‌طوری‌که کاهش عرضه نفت ایران می‌تواند تاثیراتی بر قیمت جهانی نفت داشته باشد و سود پالایشگاه‌های چینی را تحت‌الشعاع قرار دهد. این تصمیم غیرمنتظره، از نگاه پالایشگران مستقل چین به‌عنوان عهدشکنی تلقی شده و ممکن است با عواقب معافیت ایالات متحده از تحریم‌های نفتی ونزوئلا در اکتبر مرتبط باشد که در نتیجه محموله‌ها تغییر مسیر داد و بهای نفت صادر شده به چین تحت تاثیر قرار گرفت. فروشندگان ایرانی اخیرا به خریداران چینی از کاهش تخفیف‌ها اطلاع دادند و این موضوع کام خریداران چینی را تلخ کرده است. میزان کاهش تخفیف‌های ایران به گفته رویترز تنها به حدود ۴دلار در هر بشکه رسیده، اما برخی خریداران در چین این قیمت‌های بالاتر را پذیرفته‌اند. این در حالی است که میانگین تخفیف سال‌گذشته برای نفت سبک ایران حدود 13دلار بود.

واشنگتن فری بیکن گزارش داده که ایران در چند ماه اخیر، ۲۲ میلیارد دلار درآمد از صادرات نفت به چین داشته است. اما این درآمد‌های نفتی کجاست و چگونه خرج می‌شود؟ چرا آثار درآمد‌های نفتی ایران در بازار ارز مشهود نیست؟

شرایط بحرانی بازار نفت در سطح جهان و افت قیمت‌ها که در 18 سال اخیر بی‌سابقه بوده، در کنار پر‌شدن ظرفیت انبارها و مخازن کشتی‌ها، چاره‌ای جز کاهش تولید برای کشورهای تولیدکننده نفت باقی نگذاشته است. بیم قیمت نفت زیر صفر در پی این حوادث در بین تولیدکنندگان نفت آمریکا بسیار بالاست؛ تا جایی که پیشنهاد قیمت نفت دو‌دلاری برای نفت شیل آمریکا در بورس تگزاس به ثبت رسیده است.

در حالی لیست مشتریان نفت ایران در حال تکمیل شدن است که شرکت ملی نفت براساس طرح پیشنهادی خود به مجلس قصد دارد دستکم یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه قرارداد جدید فروش نفت امضا کند.